یادداشت دکتر جلالی به مناسبت روز جهانی ایمنی و سلامت محیط کار

دکتر حسین جلالی ترشیزی،​​​​​​​ دانشیار مهندسی صنایع سلولزی به مناسبت «روز جهانی ایمنی و سلامت محیط کار» یادداشتی به شرح زیر منتشر کرده است که در ادامه می‌خوانید.

​​​​​​​

به مناسبت هشتم اردیبهشت (28 آوریل) روز جهانی ایمنی و سلامت در محیط کار

گاز فرمالدهید در فضاهای اداری: منشا پنهان بیماری­های مهلک 

هشتم اردیبهشت؛ روز جهانی ایمنی و سلامت محیط کار با شعار "بهداشت و ایمنی شغلی: حقی اساسی در محل کار[1]" است. ممکن است مطرح­ نمودن تهدید سلامتی کارکنان و افراد مشمول در محیط­‌های اداری نظیر مراکز دانشگاهی سوال‌‌برانگیز و دور از ذهن به نظر آید؛ انگیزه انتشار این یادداشت و اگاهی‌بخشی ناشی از آن، عمدتا از تهدید موجود و بالقوه‌ای در جامعه سرچشمه گرفت که در بیماری‌ها و حتی فقدان پژوهشگران و اساتید همکار، صنعتگران و کارگران مرتبط و نیز بروز سرطان­‌هایی غریب در عموم جامعه؛ رتبه اول اتهام را به خود اختصاص داده‌است:

• گاز فرمالدهید

که آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) آن را به‌عنوان ماده سرطان‌زای انسانی طبقه‌بندی می‌کند. همچنین مراکز معتبر بین‌المللی همچون سازمان حفاظت محیط زیست (EPA)، موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی (NIOSH)، اداره ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) و موسسه ملی بهداشت  (NIH) نگرانی‌ های جدی و الزامات سخت­گیرانه­‌ای را بر آن مترتب دانسته‌اند.

فرمالدئید ماده‌ ای شیمیایی مضر، بی‌رنگ، قابل اشتعال و با بویی تند (در غلظت زیاد) است که در هوایی که همین الان در فضاهای مسقف و محصور دانشگاه، خوابگاه، خانه، آزمایشگاه، کتابخانه و هر فضای بسته دیگری که تنفس می‌کنیم می‌تواند وجود داشته باشد. این گاز از بسیاری مصالح ساختمانی و وسایل محیط‌ های کار و زندگی بویژه در فراورده­‌های چوبی فشرده مانند تخته خرده­چوب (نئوپان)، تخته­های چندلا، تخته فیبر، ام دی اف و غیره به­عنوان بخشی از مواد چسبنده؛ دستمال و فراورده‌های سلولزی بهداشتی غیراستاندارد؛ پوشش کاغذهای گلاسه و برخی از مواد عایق به­‌مرور متصاعد می‌شود. تلاش‌ های وسیعی از بیش از یک دهه قبل برای جایگزینی چسب­های فرمالدهیدی با بیومتریال­های مختلف در جریان است. با این حال در گستره صنایع بومی مرتبط، اثری از این رویکرد مشاهده نمی‌ شود و حتی محدودیت‌ های وارده بر صنایع مزبور، به افزایش استفاده از فرمالدهید نیز منجر گشته است! تا جاییکه صادرات فروارده­‌های مزبور بواسطه سطح زیاد انتشار فرمالدهید محدود یا متوقف شده و به تعطیلی صنایع مولد آن نیز انجامیده‌است.

حتی مقادیر ناچیزی از این گاز (بیش از 1/0 ppm) می‌تواند اثرات قابل توجهی را ایجاد کند که عبارتند از: سردرد یا سرگیجه (و بروز کما در موارد شدید مسمومیت)، افسردگی و تغییرات خُلقی، آبریزش و احساس سوزش در چشم‌ها، بینی و گلو، سرفه، خس خس سینه، حالت تهوع و تحریکات پوستی. این امر بویژه در افراد حساس نظیر، اطفال و نوزادان، سالمندان، بانوان باردار و افراد دارای بیماری­های زمینه‌ای دارای ظهور بارزتری بوده و استمرار استنشاق آن منجر به سرطان‌ های عمدتا ریوی و خونی شده‌ است. تمایلات جهانی به زیست فراورده­‌های چوب‌بنیان و افزایش سطح رفاه و تغییر ذائقه گسترده به فراورده‌های چوبی در سالیان اخیر در کشور، مستلزم آگاهی‌بخشی از الزامات مربوطه در عموم جامعه است که نقش و رسالت نهاد دانشگاه و اعضای فرهیخته آن در افزایش سطح آگاهی عمومی شایان توجه است.

امروزه خریداران فرامرزی قبل از خرید فراورده‌های چوبی فشرده همچون مصالح ساختمانی، انواع کمد، کابینت و مبلمان؛ از انتشار فرمالدئید آنها سوال می‌کنند. با این حال و در شرایط فقدان اطلاعات و عدم وجود گزینه‌ هایی برای انتخاب شایسته فراورده‌های کاملا ایمن؛ توصیه­‌هایی همچون اطمینان از تهویه مناسب (بویژه پس از بسته بودن طولانی مدت مکان مثلا پس از تعطیلات)، دمای متوسط (دورنمودن مصنوعات مزبور از منابع حرارتی) ​​و کاهش سطح رطوبت (رطوبت تزریقی ناشی از کولرهای آبی) از طریق استفاده از تهویه مطبوع در مکان‌های میزبان فراورده‌ های مزبور؛ را به­‌عنوان راهکارهایی اجرایی برای کنترل و کاهش سطح فرمالدئید و جلوگیری از تبعات زیان­بار آن می‌توان پیگیری نمود.